در رابطه با ساختمان مرغداری توجه به پنج فاکتور مهم است :

1 - دائمی یا موقتی بودن لانه

2 - اندازه ساختمان

الف:انفرادی

ب:ردیفی

پ:چند ردیفی

3 - ساختمان از نظر پرورش

4 - شکل از نظر پرورش

5 - مصالح ساختمانی

ساختمان مرغداری را نباید برای استفادهطولانی در نظر گرفت بلکه باید طوری ساخت که حداکثر پس از 10 تا 15 سال بتوان تغییراتی همراه با پیشرفتهای روزمره درامورساختمانی درآن به عمل آورد . در هلند عقیده بر این است لانه را برای مدتی حدود 10 سال ساخت تا پس از این مدت بدون این که خسارت زیادی

بر مرغداری وارد آید بتوان آن خراب کرد وبا مصا لح باقیمانده لانه جدیدی طبق اصول وقواعد روز بنا نمود

ساختمان مرغداری از نظر پرورش شامل :

1- ساختمان مرغ مادر (چه مرغ مادر گوشتی چه تخمی)

2- ساختمان انکو باسیون

3- ساختمان پرورشی جهت جوجهای گوشتی

ساختمانهای مرغداری از نظر طراحی شامل :

1- مرغداری گوشتی :

الف: سیستم باز

ب:سیستم بسته

2- مرغ مادر:

الف : سیستم باز ب : سیستم بسته

سیستم بسته : الف: سیستم قفس ب : سیستم بستر

3-ساختمان انکوباسیون

جدا از نوع پرورش ونوع ساختمان که تقسیم بندی شدبسته به نوع منطقه وشرایط آب وهوایی طراحی ساختما ن متفاوت است یعنی اینکه نوع مصالح مورد استفادهمتفاوت است بسته به میزان سرمایه گزاری نیز در انتخاب نوع مصالح دخیل است چنانچه در مناطق شمال کشور وبسیاری از کشورهااز چوب بیشتر استفادهمی شود جدایی از تفکیک موارد بالا جهت تهیه ساختمان مرغداری از هر نوع که باشد طراحی آن در مناطق ایران به شرح زیر است :

شکل ساختما ن :

ساختمان را ممکن به اشکال ، ساده ودوسقفی ساخت . در نوع ساده که بیشتر در مرغداری های کوچک عمل می شود ازیک سقف مسطح ویا شیبدار استفادهمی شود شیب از جلو به عقب است واینکار هم سبب گرفتن نور بیشتری می گردد وهم آب باران در جلوی ساختمان جمع نمی شود . در ساختمان دو سقفی ، تهویه بخوبی صورت گرفته سقف اصلی شیب دار است وفضای بین سقف اول ودوم بعنوان انبار می تواند مورد استفادهقرار گیرد .

مصا لح ساختمانی :

شامل چوب وآجروسیمان وبلوک وهمچنین ورقهای فلزی وآ لومنیوم و یا ایرانیت ، البته استفادهازهرکدام از این مصالح دارای معایب ومزایایی است .

ساختمانهای اداری ومسکونی باید در مدخل فارم احداث شوند . اولین قدم در احداث واحد مرغداری محل مزرعه است و باید به نحوی انتخاب شود که با سایر مراکز پرورش فاصله داشته باشد البته با توجه به اینکه بیماریهای مثل نیوکاسل و برونشیت از مسافتهای بسیاردور و از طریق مواد به راحتی منتقل می شودوبعضی ازعوامل بیماری زا مثل MGاز طریق تماس مستقیم و توسط انسان ویا مواد مختلف منتقل

می شود. درمناطقی مثل شمال کشور که رطوبت نسبی زیاد است وامکان استفادهاز سیستم خنک کننده تبخیری موجود نیست سیستم آشیانه های باز توصیه می گردد .

عملیات ساختمانی :

پی ساختمان در صورت دائمی بودن ساختمان باید به پی آن توجه زیادی نمود. تا بدین وسیله رطوبت لانه را به حداقل رساند. و ضد عفونی در آن به خوبی صورت گیرد. در کشورهای اروپایی و آمریکایی در لانه های دائمی برای پی از کانگریت یا سمنت استفادهمی گردد .در ایران برای پی و پایه های ساختمان از شفته (مخلوط آهک،خاک، سنگ . آب) استفادهمی کنند. عمق پی 15 تا 60 سانتیمتر، و عرض آن حداقل دو برابر عرض دیوار باید باشد. پی حداقل 40 سانتیمتر از سطح خاک بالاتر باشد تا رطوبت نتواند به آسانی در لانه نفوذ کند .کف باید طوری باشد که به هر طریق از نفوذ رطوبت زیرین جلوگیری نماید کف بایستی قابل شستشو باشد وبتوان آن را ضد عفونی کرد . از زمین طبیعی به عنوان کف جایگاه نمی توان استفاده کرد .کف جایگاه باید حداقل 25 الی 30 سانتیمتر از کف زمین بلندتر باشد تا از خشک بودن لانه اطمینان حاصل کنیم . کف ها امروزه به دو صورت ساخته می شوند :

1- کف توری : کف توری در ایران زیاد معمول نیست . در اسرائیل و آمریکا و کشورهای اروپایی مورد استفاده قرار می گیرد . حدود یک متربلندتراز کف اصلی تور سیمی یا پرده های چوبی نصب می شود . از محاسن این روش مرغ ها برروی فضولات خود قرار نمی گیرند . از نظر بهداشتی بسیار مناسب اماگرانقیمت است.

2-کف معمولی : این کف ها رامی توان بدون استفادهاز مصالح ساختمانی یا با استفاده از مصالح ساختمانی بنا نمود . بدون استفاده از مصالح ساختمانی فقط در لانه های موقتی به کار می رود.

در ساختن کف می توان از مصالحی چون کف سیمان، کف چوب، کف آجر استفاده نمود .

رایجترین کف در ایران به شرح زیر است :

20 سانتیمتر از سطح زمین را شن ریزی می کنند . و آن را باید خوب کو بید و طبقه ای ا ز بتون به ضخامت 8 تا 10 سانتیمتر کشید بعد عایق بندی یا قیروگونی کرددر آخر لا یه ای به ضخامت 4 تا5 سانتیمترسیمان بر روی قیر گونی کشید .

دیوار ساختمان:

بسته به نوع وشکل ساختمان دیوارها فرق می کند . معمولاً دیوار ساختمانهای انفرادی ساده وکوتاه وارتفاع در ساختمانهای چند ردیفی وآنهایی که دارای سقف دوگانه هستند بلندتر است ارتفاع در ضلع جنوبی بلندتر از شمالی است در داخل لانه نیز از یک سری دیوارهای کوتاه به منظور جدا سازی قسمتهای مختلف استفاده می کنند ، این دیوارها به طور معمول از تورهای سیمی ساخته می شود .

دو نوع از دیوارهای مناسب در مرغداری :

1-استفاده از بلوکهای سیمانی توخالی 24 سانتیمتر طرف داخل بلوکها را توسط ورقهای پرس شده واز کاه به ضخامت 5 سانتیمتر پوشانده توسط میخ به دیوار چسبانده از سطح زمین تاارتفاع یک متری سیمان کاری نموده وبقیه را گچ کاری می کنند طرف خارجی را برای جلوگیری از نفوذ باران سیمانکاری می کنند .

2- استفاده از آجر معمولی وعایق کاری نمودن همچنین استفاده از ورقهای آلومنیوم یا نئوپان رنگ شده استفاده کنند وطرف بیرون را سیمان کاری کنند .

سقف:

با توجه به امکان تبادل سریع حرارتی در سقف آشیانه های مرغداری باید سعی در عایق کاری این قسمت از ساختمان نمود .

سقف دارای انواع زیر است :

سقف ساده ، سقف شیبدار ، سقف شیبدار با زاویه مساوی ، سقف شیبدار با زاویه نا مساوی .

در و پنجره:

درها از نظر اندازه باید بزرگ نباشند . حداقل یک متر پهنا ودو متر بلندی داشته باشند . تعداد پنجره ها را باید حداقل گرفت ، در مناطق سردسیر باید از چوب استفاده کرد و درمناطق خیلی سرد بهتر است پنجره ها دوبل باشند . مساحت پنجره تابعی از سطح آشیانه است به متوسط20/1 تا 25/1 سطح آشیانه به پنجره اختصاص می یابد . پنجره هرچه به کف نزدیک تر باشد آفتاب بیشتری به کف خواهد تابید در مناطق سردسیر برای حداکثر استفاده از نور وگرما پنجره ها را باید حتی المکان به کف نزدیک کرد . البته پیشنهاد می شود که با توجه به هزینه ها و مسائلی چون ، تنظیم نور سالن ، جلوگیری از ورود آلودگی به داخل سالن و . . . از سیتم ویندولس (بدون پنجره ) استفاده شود .

ارتفاع سالن در مناطق سردسیر 4/2 متر و در مناطق گرمسیر 3 متر باید باشد .

متقاضیان طرح های مرغداری و دامداری بعد از انتخاب طرح مورد نظر، باید نسبت به تهیه زمین و طی مراحل اداری مربوط اقدام نموده و در نهایت پروانه تاسیس طرح در خواستی خود را اخذ نمایند و آن مجوزی است که برای احداث تاسیسات مورد نیاز، بر اساس موافقت صادره ضمن رعایت ضوابط و مقررات نظام دامپروری توسط سازمان جهاد کشاورزی صادر می گردد و تمام مشخصات مجری طرح، نوع و ظرفیت طرح، مقدار زمین و مسا حت مسقف در آن قید شده است. در این مقاله سعی شده مشخصات و ابعاد یک واحد مرغ گوشتی به ظرفیت 20000 قطعه بررسی و ارایه شود .
مجری پروژه پس از اخذ پروانه تاسیس باید نسبت به ترسیم نقشه طرح خود توسط کارشناسان مجرب اقدام کرده و بعد از تائید آن از طرف سازمان صادر کننده پروانه تاسیس ، عملیات اجرایی را شروع نماید :

نوع طرح: مرغداری گوشتی؛

ظرفیت:20000 قطعه؛

زمین : مساحت زمین برابر پروانه تاسیس 5400 متر مربع مساحت مسقف: بر اساس دستورالعمل های سازمان حهد کشاورزی در حال حاضر 2400 متر مربع برای یک واحد مرغداری گوشتی 20000 قطعه ای می باشد که باید به صورت ذیل در طراحی نقشه، مد نظر قرار گیرد :
-سالن پرورش : 2000 متر مربع؛

- تأسیسات جانبی : (انباردان، پیش سالن ها، خانه کارگری و دفتر مدیر) 400متر مربع ؛

طراحی تاسیسات :

در یک پروژه 20000 قطعه ای با توجه به ابعاد زمین و موقعیت آن می توان حالت های مختلفی را طراحی و اجرا نمود :
الف) طرح اول :دوسالن 10000 قطعه ای در امتداد هم؛
ب) طرح دوم : 4 سالن 5000 قطعه ای دو به دو به موازات همدیگر؛
ج) طرح سوم : دو سالن 10000 قطعه ای به موازات هم .

الف) طرح اول : دو سالن 10000 قطعه ای در امتدادهم :

در صورتی که زمین مورد نظر حالت مستطیلی داشته و طول آن حداقل 150 متر باشد، پیشنهاد می شود از گزینه الف استفاده شود و دو سالن به ابعاد 5/71* 14 متر که در بین آنها اتاق فرمان به ابعاد 5/4* 14 متر قرار می گیرد را بنا نمود .
با توجه به طول زمین میتوان عرض سالن را کمتر یا بیشتر نیز انتخاب نمود ولی باید دقت کرد که تغییر عرض سالن شرایط خاص خود را نیز در نحوه مدیریت، تعداد تهویه ها، تعداد ردیف زنجیردانخوری، آبخوری ها و سایر نکات فنی را می طلبد و باید آن را رعایت نمود . ولی به نظر می رسد بهترین حالت، عرض 14 متر باشد که در این صورت می توان 6 ردیف زنجیر دانخوری و 6 ردیف آبخوری در سالن نصب نمود .
ارتفاع دیواره های سالن 8/2 متر و در وسط سالن پرورش جهت برقراری شیب مناسب در صورت استفاده از سقف تیرچه و بلوک 1/3 متر خواهد بود. البته می توان با مشورت مهندس ناظر طرح و نظر مجری در پوشش سالن ها با در نظر گرفتن آب و هوای منطقه از سقف های گنبدی یا شیروانی نیز استفاده کرد .
ارتفاع اتاق فرمان یک متر بیشتر از سالن ها انتخاب می شود تا علاوه بر تامین حجم مناسب هوای مورد نیاز هیترها ، فضای کافی برای نصب دانخوری ها ، تابلوهای برق ، لوله های آب و سایر تجهیزات وجود داشته باشد .

درب ها :
1)در ورودی اتاق فرمان حهت راحتی در انتقال و نصب لوازم به ابعاد ( 120* 180 سانتی متر) تعبیه شود .
2)از اتاق فرمان برای هر یک از سالن ها یک عدد در به ابعاد 180* 100 سانتی متر به داخل سالن پرورش نصب گردد .
3)در یک سوم انتهای سالن پرورش یک درب به اندازه 180* 100 سانتی متر حهت مواقع ضروری، تخلیه سالن و غیره نصب گردد .

پنجره ها :
1)با عنایت به اینکه در حال حاضر سیستم تونلی در سالن های مرغداری عملاً مورد رضایت بوده و بهترین عملکرد را نشان داده است؛ لذا در ابتدای سالن و به فاصله دو متر از ابتدای سالن و در ارتفاع 2/1-1 متر، در هر ضلع سالن تعداد 3 عدد پنجره به ابعاد 1*2/1 متر و به فاصله حدود 3 متر از همدیگر طراحی و تعبیه شود. علی رغم اینکه تامین نور کاملاً مصنوعی می باشد ولی پیشنهاد می شود فواصل 23، 43 و 63 متری سالن نیز در هر ضلع یک عدد پنجره 1*2/1 متر نصب شود تا ضمن استفاده ازنور طبیعی در مواقع لزوم برای تنظیم تهویه سالن ها و میزان هوای ورودی مورد استفاده قرار گیرند .
2)یک عدد پنجره به ابعاد ( 80* 100 سانتی متر) نیز در ضلع مقابل در ورودی پیش سالن حهت ایجاد تهویه و تأمین هوای مورد نیاز قرار می گیرد .

تهویه ها :
1)در انتهای سالن با توجه به حجم ، طول و عرض سالن تعداد تهویه ها انتخاب و نصب می گردد. لذا برای سالن به ابعاد 14*5/71متر، تعداد 2 عدد تهویه 140*140 و 3 عدد تهویه 70 سانتی متری به طوری که یک در میان نصب شود ، مورد نیاز است .
2)برای جلوگیری از ورود هوای خروجی سالن پرورش توسط تهویه ها ، به داخل مزارع اطراف و عدم مزاحمت ، به فاصله 2 متر از انتهای سالن دیوار حایل و یا دیوار حیاط مرغداری احداث می شود. همچنین می توان کانال های فلزی یا گالوانیزه هوای خروجی از تهویه ها را به طرف پایین هدایت نمود .

ب) طرح دوم : چهار سالن 5000 قطعه ای دو به دو موازات همدیگر : در صورتی که در زمین انتخابی حالتی مربعی شکل یا شبیه آن داشته باشد می توان دو ردیف سالن شامل دو واحد 5000 قطعه ای که اتاق پیش سالن در و سط آنها قرار دارد، ایجاد نمود که در این صورت ابعاد سالن ها 12*5/41 متر، اتاق فرمان 12*4 متر و ارتفاع دیوارها 8/2 متر انتخاب می گردد .

در و پنجره ها :
1)در ورودی اتاق فرمان 8/1 *2/1 متر؛
2)در ورودی سالن پرورشی 8/1 *1 متر؛
3)یک عدد درب اضطراری در یک سوم انتهای سالن 8/1 * 1 متر؛
4)یک پنجره 8/0 * 1 متر در ضلع مقابل در ورودی اتاق فرمان نصب شود؛
5)در ابتدای سالن و به فاصله دو متر از ابتدای سالن و در ارتفاع 2/1- 1 متر، در هر ضلع سالن تعداد 3 عدد پنجره به ابعاد 8/0 * 1 و به فاصله حدود 3 متر از همدیگر طراحی و تعبیه شود .
6)دو عدد پنجره 8/0* 1 در 20 و 34 متری ابتدای سالن در دو ضلع طولی نصب شود تا ضمن استفاده از نور در مواقع لزوم برای تنظیم تهویه سالن ها و میزان هوای ورودی مورد استفاده قرار گیرند .
7)تهویه ها در انتهای سالن و به تعداد دو عدد 120 و 3 عدد 90 سانتی متری به صورت یک در میان تعبیه شود

.
ج) طرح سوم : دو سالن 10000 قطعه ای به موازات هم :
در صورتی که موقعیت و ابعاد زمین مناسب طرح ها الف یا ب نباشد و مجری طرح خود تمایلی به اجرای روش های یاد شده نداشته باشد، می توان از حالت دو سالن 10000 قطعه به موازات هم استفاده کرد که مختصات آن به شرح ذیل است :
1)هر سالن پرورش به ابعاد 14 * 71 و ارتفاع دیوار 8/2 متر؛
2)سر سالن و اتاق فرمان به ابعاد 5/3 * 14 و ارتفاع دیوار 8/3 متر؛
3)در ورودی سر سالن 2/1 * 8/1 متر؛
4)در ورودی سالن 1* 8/1 متر؛
5)یک عدد در دو سوم انتهای سالن به طرف حیاط مرغداری و اندازه 1 * 8/1 متر .

انبار :
در انتخاب محل انبار باید بسیار دقت نمود به نحوی که کمترین فاصله را با اتاق فرمان داشته باشد .
اماکن ورود و خروج وسایل نقلیه سنگین جهت حمل و تخلیه مواد اولیه را داشته باشد .
نزدیکترین فاصله را با درب ورودی مرغداری داشته باشد .
حداقل فضای مورد نیاز جهت احداث انبار 180 متر و حداکثر می توان 240 متر را برای انبار یک واحد مرغداری 20000 قطعه در نظر گرفت لذا برای پروژه حاضر انبار به طول 15 ، عرض 12 و ارتفاع 5 متر انتخاب می شود .
درب اصلی انبار باید طوری ساخته شود تا وسایل نقلیه باری به راحتی داخل و خارج شده و بار خود را تخلیه نمایند .
همچنین با عنایت به موقعیت انبار و سالن ها یک یا دو درب به ابعاد 8/1* 1 متر در طرفین انبار جهت تردد کارگران و حمل و نقل تعبیه می شود .
از آنجا که امکان ایجاد گردو خاک در داخل انبار هنگام تخلیه بار و یا تهیه جیره وجود دارد؛ لذا دو عدد تهویه 60 سانتی متری و 2 الی 4 عدد پنجره 8/0* 1 متر با توجه به موقعیت انبار در نظر گرفته می شود .

خانه کارگری :
در یک مرغداری 20000 قطعه ای حداقل به دو نفر کارگر نیاز استلذا برای محل اسکان آنها دو واحد به مساحت 100 متر مربع شامل یک اتاق خواب ، هال ، آشپزخانه و سرویس بهداشتی احداث گردد .

موتور خانه :
با توجه به اینکه واحد مرغداری باید در تمام دوره پرورش برق مورد نیاز را در اختیار داشته باشد لذا یک اتاق به ابعاد 3*4 متر جهت استقرار موتور برق اضطراری و قرار دادن لوازم و ادوات یدکی سیستم برق مرغداری ساخته می شود